همانطور که می‌دانیم زوج‌درمانی به عنوان یک راه مناسب می‌تواند بسیاری از چالش‌ها و مشکلات را با حضور درمانگر به حداقل برساند. یکی از روش‌های این نوع از درمان، روش رفتاری شناختی است که با رویکرد افزایش همدلی و درک متقابل، به حل مسئله می‌پردازد.
در این نوع از زوج درمانی زوجین مهارت‌های ضروری برای ایجاد ارتباط موثر و سالم و پایدار را فرا می‌گیرند. اما این روش چیست؟ در این مقاله از تفکر آگاه که در مجموعه مقالات بخش روانشناسی زوجین منتشر می‌شود این سؤال را جواب می‌دهیم.
زوج درمانی شناختی رفتاری چیست؟
زوج درمانی شناختی رفتاری یکی از روش‌های مهم و رایج در مشاوره روابط زناشویی است که به زوج‌هایی که با چالش‌ها و مشکلات مختلف در رابطه‌شان مواجه شده‌اند، کمک می‌کند تا از این بحران‌ها عبور کنند. اگر شما و شریک زندگیتان در دوره‌ای از تنش و سردی قرار دارید و احساس می‌کنید که مشکلات عاطفی و ارتباطی تأثیرات منفی زیادی بر زندگی شما گذاشته، توصیه می‌شود این نوع درمان را مورد توجه قرار دهید. زوج درمانی شناختی رفتاری هم برای پیشگیری از مشکلات عمیق‌تر و هم برای مدیریت بحران‌های فعلی، راهکاری مؤثر محسوب می‌شود.
وقتی که احساسات منفی مانند خشم، ناراحتی یا غمگینی از مرزهای روابط زن و شوهر فراتر می‌رود، به شدت بر ذهن و جسم هر دو طرف تأثیر می‌گذارد. این نوع فشارهای روحی و روانی اغلب موجب می‌شود افراد به مشکلاتی همچون افسردگی و اضطراب دچار شوند که این خود به وخامت بیشتر اختلافات و مشکلات در رابطه می‌انجامد. عدم توانایی در مدیریت احساسات منفی به‌مرور زمان می‌تواند بر دیگر جنبه‌های زندگی نیز تأثیرگذار باشد؛ از جمله کاهش تمرکز، روابط اجتماعی ضعیف‌تر، خستگی مفرط و افت عملکرد در محیط کار یا تحصیل.
در این شرایط، بسیاری از زوج‌ها احساس می‌کنند که باید فرصتی دوباره به رابطه‌شان بدهند و یک بار برای همیشه مشکلات را برطرف کنند. در این مسیر، زوج درمانی شناختی رفتاری به عنوان یک روش کارآمد و مؤثر مطرح می‌شود. این نوع درمان به دلیل ترکیب تکنیک‌های تخصصی برای مدیریت مشکلات روانی فردی مانند اضطراب و افسردگی، به بهبود رابطه زوجین کمک می‌کند. در این نوع از زوج درمانی تاکید اصلی بر تغییر افکار، احساسات و رفتارهای منفی است که به رابطه آسیب می‌زنند، و این روش به زوج‌ها می‌آموزد چگونه با استفاده از مهارت‌های مقابله‌ای به سمت بهبود رابطه و تقویت کیفیت زندگی مشترک حرکت کنند.
زوج درمانی شناختی رفتاری به درد چه کسانی می‌خورد؟
زوج درمانی شناختی رفتاری برای بسیاری از زوجینی که در رابطه خود با چالش‌های مختلفی روبرو هستند، یک روش مؤثر و کارآمد محسوب می‌شود. این نوع درمان به طور خاص برای افرادی مناسب است که به دنبال بهبود روابط خود و رفع مشکلات عاطفی، ارتباطی و رفتاری هستند. معمولاً زوج‌ها در مواجهه با مسائل پیچیده و حساس به این نوع درمان روی می‌آورند تا بتوانند راه‌حلی برای رفع اختلافات و بازسازی رابطه‌شان پیدا کنند.
یکی از دلایل اصلی مراجعه زوجین به زوج درمانی شناختی رفتاری (CBT)، مسائل مربوط به خیانت و شکسته شدن اعتماد است. خیانت به عنوان یکی از بزرگترین آسیب‌های رابطه، باعث بروز حس ناامنی و بی‌اعتمادی می‌شود که این روش درمانی به بازسازی اعتماد و ایجاد روابط سالم‌تر کمک می‌کند. همچنین، افرادی که با حسادت‌های شدید در رابطه دست و پنجه نرم می‌کنند و این حسادت‌ها موجب تنش‌های مکرر در رابطه شده است، می‌توانند از این درمان برای کنترل و مدیریت احساسات خود بهره ببرند.
علاوه بر این، زوجینی که با مشکلاتی مانند کاهش یا فقدان صمیمیت عاطفی، ناتوانی در برقراری ارتباط مؤثر، بی‌اعتمادی به یکدیگر، یا حتی احساس رقابت و مسابقه در رابطه مواجه هستند، نیز می‌توانند از زوج درمانی شناختی رفتاری سود ببرند. این روش به زوجین کمک می‌کند تا بتوانند مهارت‌های لازم برای برقراری ارتباط بهتر و کاهش تعارضات را یاد بگیرند. مشکلات جنسی و اختلال در عملکرد جنسی نیز از جمله مسائلی هستند که زوجین برای حل آن‌ها به این نوع درمان مراجعه می‌کنند.
همچنین، وقتی که زوجین در نحوه تعیین اهداف شخصی و مشترک با هم دچار اختلاف می‌شوند یا به فکر جدایی و طلاق هستند، زوج درمانی شناختی رفتاری می‌تواند به عنوان راهکاری برای بازنگری در تصمیمات و ایجاد هماهنگی در اهداف و برنامه‌های زندگی به کار گرفته شود. این روش با ارائه راهکارهای عملی و علمی به زوجین کمک می‌کند تا درک بهتری از همدیگر پیدا کنند و رابطه‌شان را بهبود بخشند.
جلسات زوج درمانی شناختی رفتاری
در جلسات زوج درمانی شناختی رفتاری، درمانگر به عنوان راهنمایی عمل می‌کند که به زوجین کمک می‌کند تا به طور سیستماتیک و در محیطی امن و محافظت‌شده، به تعارضات و مشکلات خود بپردازند. در این جلسات، هدف اصلی درمانگر این است که تعاملات منفی را کاهش داده و به جای آن، تعاملات مثبت و سازنده را در رابطه جایگزین کند. این جلسات به گونه‌ای طراحی شده‌اند که زوج‌ها بتوانند الگوهای رفتاری و فکری‌ای که به تعارضات دامن می‌زنند را شناسایی کنند و یاد بگیرند چگونه با کنترل و تغییر این افکار و رفتارها از درگیری‌ها و دعواهای بیشتر جلوگیری کنند.
یکی از اصول اصلی در این روش درمانی، آموزش تکنیک‌های جدید ارتباطی است که به زوجین کمک می‌کند به جای استفاده از پیام‌های مخرب یا ناکارآمد، به شیوه‌ای مؤثرتر با یکدیگر صحبت و ارتباط برقرار کنند. در این راستا، درمانگر به زوجین نشان می‌دهد که چگونه اولویت‌های خود را در رابطه مشخص کنند و به جای تمرکز بر اختلافات گذشته، به مسائلی بپردازند که آینده رابطه‌شان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به مرور زمان و با پیشرفت جلسات، این مهارت‌های ارتباطی و حل تعارض به بهبود رابطه و کاهش تنش‌های روزمره کمک می‌کنند.
جلسه ارزشیابی (جلسات انفرادی و زوجی)
در جلسات زوج درمانی شناختی رفتاری ، تعاملات شما با درمانگر از طریق پرسش‌ها و پاسخ‌هایی که در طول جلسات مطرح می‌شود، ساختار یافته و هدایت می‌گردد. این سوالات به منظور ارزیابی دقیق‌تر و عمیق‌تر از وضعیت رابطه شما و شریک زندگیتان طراحی شده‌اند. هدف از این پرسش‌ها این است که درمانگر بتواند شناخت بیشتری از وضعیت رابطه، مشکلات اصلی و الگوهای رفتاری و ارتباطی شما کسب کند.
در این مرحله، هر یک از طرفین به صورت جداگانه و در کنار یکدیگر به سوالاتی در مورد احساسات، واکنش‌ها، نگرانی‌ها و تجربیات خود در رابطه پاسخ می‌دهند. این فرآیند ارزیابی به درمانگر این امکان را می‌دهد که بفهمد چه عواملی موجب بروز تنش‌ها و تعارضات در رابطه می‌شوند و چه نقاط قوتی در ارتباط وجود دارد که می‌تواند پایه‌ای برای بهبود و تقویت رابطه باشد. همچنین، این پرسش‌ها به درمانگر کمک می‌کنند تا از تاریخچه رابطه، نگرش‌ها و باورهای شما نسبت به یکدیگر و نحوه مدیریت احساسات و رفتارهایتان در شرایط مختلف آگاهی پیدا کند.
این ارزیابی‌ها نه تنها به درمانگر، بلکه به خود شما نیز کمک می‌کند تا بینشی عمیق‌تر به مشکلات و نقاط ضعف و قوت رابطه‌تان داشته باشید. به این ترتیب، با همکاری و مشارکت فعال در این پرسش و پاسخ‌ها، پایه‌های محکمی برای مراحل بعدی درمان ایجاد می‌شود که در نهایت به بهبود کیفیت زندگی مشترک شما منجر خواهد شد.
جلسات آموزشی
پس از انجام جلسه ارزیابی در زوج درمانی شناختی رفتاری، درمانگر به تحلیل دقیق مشکلات موجود در رابطه زوجین می‌پردازد و به این نتیجه می‌رسد که فقدان یا ضعف کدام مهارت‌ها عامل اصلی بروز تعارضات است. با توجه به این ارزیابی، درمانگر فرآیند آموزش را آغاز کرده و مهارت‌های اساسی را به زوجین آموزش می‌دهد. این مهارت‌ها شامل تکنیک‌های رفتاری شناختی در ارتباطات متقابل، مذاکره، و مدیریت تعارضات می‌باشد.
در کنار آموزش این مهارت‌ها، تمرین‌های عملی برای به کارگیری آن‌ها نیز طراحی می‌شود تا زوجین بتوانند مهارت‌های یادگرفته را در موقعیت‌های واقعی به کار بگیرند. این تمرین‌ها به زوجین فرصت می‌دهد تا تغییرات لازم را در رفتار و ارتباطات خود مشاهده کنند. درمانگر نیز از این طریق اطمینان حاصل می‌کند که این مهارت‌ها به درستی در حال اجرا هستند و در صورت بروز هرگونه چالش یا مشکل در پیاده‌سازی، با راهنمایی‌های لازم به زوجین کمک می‌کند تا موانع را برطرف کنند و به بهبود رابطه خود بپردازند. از جمله موشوعات آموزشی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- آموزش شناختی رفتاری در ارتباطات
- آموزش شناختی رفتاری در مذاکره
- آموزش شناختی رفتاری در حل تعارض