فوبیای اجتماعی و تأثیرات آن در زندگی اجتماعی

فوبیای اجتماعی یکی از اختلالات رایج اضطرابی است که باعث می‌شود افراد از قرار گرفتن در موقعیت‌های مختلف اجتماعی دچار ترس و اضطراب شدیدی شوند. یعنی فرد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی در صورتی که در موقعیت‌های مختلف اجتماعی قرار بگیرد علائم متفاوتی همچون سرخ شدن، عرق کردن دست، لرزش دست و صدا و دیگر نشانه ها را تجربه خواهند کرد.

متاسفانه دانشمندان و متخصصان نتوانستند تا کنون دلیل واضح و روشنی را برای مبتلا شدن افراد به این بیماری بیابند اما شاید بتوان گفت عوامل محیطی تاثیرات بسیار زیادی بر روی مبتلا شدن افراد به این اختلال روانی دارند. همچنین تست مشخصی نیز برای تشخیص و تایید وجود این بیماری در افراد وجود ندارد و معمولا روانپزشکان به منظور تشخیص این بیماری از سابقه خانوادگی شما، سایر اختلالات و علائم سوال‌هایی از بیماران خواهند پرسید.

اختلال اضطراب اجتماعی یا فوبیای اجتماعی چیست؟

 فوبیای اجتماعی نوعی از اختلالات اضطرابی به شمار می‌آید. به طور معمول افرادی که مبتلا به فوبیای اجتماعی هستند، دچار اضطراب شدید و همراه با ترس درموقعیت های اجتماعی خاص دچار این عارضه خواهدشد. فرد دچار فوبیای اجتماعی در موقعیت های خاصی که احتمال دارد توسط دیگر افرادمورد بررسی قرار می گیرد، دچار اضطراب شود و استرس بسیاری را تجربه می‌کنند. وهمچنین امکان  دارد این گونه افراد ترس دائمی در مورد قضاوت، انتقاد، تمسخر یا تحقیر شدن داشته باشند.

بسیار عادی است که اکثر مردم در موقعیت‌های اجتماعی خاص و ویژه دچار خجالت زده یا عصبی بودن را تجربه کنند. از جمله این موقعیت‌های خاص و ویژه می‌توان به سخنرانی در جمع یا ورود به اتاقی مملو از غریبه ها اشاره کرد که در این چنین مواقع بسیاری از افراد دچار اضطراب می‌شوند. لازم است توجه داشته باشید که داشتن این چنین اضطراب‌ها به معنای این که دچار فوبیای اجتماعی شده‌اید، نخواهد بود. بلکه در افراد مبتلا به فوبیای اجتماعی، موقعیت‌های اجتماعی باعث تحریک احساساتی می‌شوند که بسیار فراتر از اضطراب یا عصبی شدن ساده است.

علائم فوبیای اجتماعی

فوبیای اجتماعی در افراد مختلف علائم متفاوتی دارد و هر فرد عملکرد مختلفی از خود نشان می دهد می توان گفت علایم جسمی هر فرد با فرد دیگر متفاوت است و معمولا فرد متوجه زیاده روی احساسات خود می شوند .بسیار حائز اهمیت است که افراد در صورت مشاهده هر کدام از این علائم آن‌ها را جدی بگیرند. برای مثال معمولا هنگامی که فرد مبتلا به فوبیای اجتماعی در معرض یک موقعیت اجتماعی ترسناک قرار می‌گیرد، علائم اضطراب شدید را تجربه خواهد کرد‌‌. از جمله دیگر علائم اضطراب این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد‌.

• سرخ شدن
• لرزش بدن
• احساس این که  چیزی برای گفتن ندارید
• ضربان قلب تند و کم عمق
• تنفس سریع
• عرق کف دست
• تهوع
• خشکی ماهیچه
• احساس درد در معده
• ضعف یا احساس سبکی سر
• شک و تردید به خود و عدم اطمینان
• افکار منفی مانند «من بسیار بد و نادان به نظر می‌رسم»

علل اضطراب اجتماعی یا فوبیای اجتماعی

 به طور کلی لازم است بدانید هنوز هیچ دلیل و علت مشخصی برای مبتلا شدن افراد به اختلال اضطراب اجتماعی وجود ندارد و بسیاری از محققان و متخصصان همچنان در تلاش هستند که علت فوبیای اجتماعی را کشف کنند. یکی از چالش‌هایی که برای متخصصان به وجود می‌آید، این است که چرا در برخی خانواده‌ها، برخی از اعضا دچار اختلال فوبیای اجتماعی می‌شوند، اما سایر اعضا از این بیماری مصون می‌مانند. در این اختلال و بیماری، بسیاری از قسمت‌های مغز بیماران درگیر با ترس و اضطراب خواهند شد، بنابراین مطالعه اختلال اضطراب اجتماعی بسیار پیچیده بوده و تحقیق کردن در این خصوص و کشف علت چندان آسان نخواهد بود. با این وجود بسیاری از محققان و متخصصان بیان می‌کنند عوامل محیطی می‌توانند یکی از مهم ترین فاکتور‌های موثر در به وجود آمدن فوبیای اجتماعی باشد.

تشخیص فوبیای اجتماعی

شاید برای بسیاری از افراد این سوال به وجود آید که اختلال اضطراب اجتماعی چگونه تشخیص داده خواهد شد. در پاسخ به این سوال باید بگوییم تا کنون هیچ گونه تست تشخیصی مشخصی برای تایید وجود این بیماری، ایجاد نشده است. معمولا پزشکان و متخصصان به منظور تشخیص این بیماری در افراد از معیارهای دستور العمل تشخیصی و آماری اختلالات روانی ویرایش پنجم (DSM-5) استفاده خواهند کرد. همچنین باید بدانید روان پزشکان به منظور تشخیص وجود اختلال فوبیای اجتماعی در شما در خصوص سابقه خانوادگی شما، علائم شما و اختلالات و بیماری‌های دیگری که دارید نیز سوالاتی خواهند پرسید. همچنین معیارهای ارزیابی اختلال اضطراب اجتماعی بر اساس DSM-5 که از آن‌ها برای بررسی و تشخیص بیماری اختلال اضطراب اجتماعی استفاده می‌کنند، به شرح زیر هستند:

• ترس از یک یا چند موقعیت اجتماعی که می‌توانند نیازمند به بررسی دقیق توسط پزشک و دیگران باشند.
• ترس از رفتاری که بتواند به گونه‌ای منجر به ارزیابی منفی دیگران شده یا باعث ناراحتی یا آزار دیگران شود.
• وجود یک موقعیت یا شرایط خاص که تقریباً همیشه باعث تحریک و آزار فرد می‌شود.
• ترس یا اضطراب فرد به قدری است که از موقعیت ترس آور و اضطراب اور اجتناب می‌کند یا با اضطراب یا ترس شدید در آن موقعیت حاضر خواهد شد.
• ترس فرد با تهدید یا موقعیت تناسبی ندارد و اغراق آمیز است.
• ترس یا اضطراب پایداری که معمولاً 6 ماه یا بیشتر طول می کشد.
• ترس و اضطرابی که سبب به وجود آمدن اختلال در  زندگی روزمره فرد شود.
• در صورتی که سایر علائم یا شرایط سلامتی بیمار نتوانند ترس و اضطرابی را که فرد احساس می‌کند را توضیح دهند.

درمان فوبیای اجتماعی: راهکارهای مؤثر

فوبیای اجتماعی یک اختلال اضطرابی است که باعث ترس شدید از موقعیت‌های اجتماعی و ارزیابی منفی از خود می‌شود. خوشبختانه، این اختلال قابل درمان است و با استفاده از روش‌های مختلف، فرد می‌تواند بر ترس‌های خود غلبه کند. در ادامه، به مهم‌ترین روش‌های درمان فوبیای اجتماعی اشاره می‌کنیم.

1. درمان شناختی-رفتاری (CBT)
درمان شناختی-رفتاری یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان فوبیای اجتماعی است. در این روش، فرد می‌آموزد که افکار منفی و غیرمنطقی خود را شناسایی کرده و آن‌ها را با باورهای منطقی‌تر جایگزین کند. همچنین، با استفاده از روش مواجهه تدریجی، فرد می‌تواند با موقعیت‌های اجتماعی روبه‌رو شود و ترس خود را کاهش دهد.

2. آموزش مهارت‌های اجتماعی
افرادی که فوبیای اجتماعی دارند معمولاً در تعاملات اجتماعی مشکل دارند. آموزش مهارت‌های اجتماعی مانند نحوه شروع مکالمه، حفظ ارتباط چشمی و مدیریت اضطراب می‌تواند به فرد کمک کند تا روابط بهتری برقرار کرده و احساس راحتی بیشتری در موقعیت‌های اجتماعی داشته باشد.

3. تکنیک‌های مدیریت استرس
استرس و اضطراب می‌تواند ترس‌های اجتماعی را تشدید کند. استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و تصویرسازی ذهنی می‌تواند به کاهش اضطراب و بهبود تمرکز فرد در موقعیت‌های اجتماعی کمک کند.

4. پشتیبانی اجتماعی
حمایت خانواده و دوستان نقش مهمی در درمان فوبیای اجتماعی دارد. افرادی که از این اختلال رنج می‌برند، ممکن است از جمع‌های بزرگ اجتناب کنند، اما حمایت از سوی اطرافیان می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا به تدریج احساس راحتی بیشتری پیدا کنند.

نتیجه گیری

 اختلال اضطراب اجتماعی می‌تواند در هنگام قرار گرفتن افراد در موقعیت‌های مختلف اجتماعی، علائم متفاوتی را برای آن‌ها به وجود آورد. این بیماری توسط متخصصان و روانپزشکان با استفاده از روش‌های مختلف و با استناد بر معیار‌های معتبری تشخیص داده خواهد شد‌. بسیار حائز اهمیت است افراد در صورت مشاهده علائم این بیماری آن را جدی گرفته و پزشک مراجعه نمایند.

زندگی با همسری که فوبیای اجتماعی دارد

زندگی با همسری که دچار فوبیای اجتماعی است نیازمند درک عمیق، صبر و حمایت مداوم است. افراد مبتلا به این اختلال اغلب از قضاوت دیگران و موقعیت‌های اجتماعی اضطراب شدیدی دارند که ممکن است زندگی روزمره و روابط زناشویی را تحت تأثیر قرار دهد. اولین گام برای کمک به همسرتان این است که شرایط او را بدون قضاوت بپذیرید و به او اطمینان دهید که در کنار او هستید. او را مجبور به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی نکنید، بلکه او را تشویق کنید تا با گام‌های کوچک و به‌آرامی در محیط‌های اجتماعی حضور پیدا کند. مثلاً می‌توانید از موقعیت‌های کم‌استرس مانند جمع‌های کوچک دوستانه یا خانوادگی شروع کنید و به تدریج به موقعیت‌های پیچیده‌تر بروید. برای این کار می‌توانید از یک زوج درمانگر کمک بگیرید.

همچنین، همراهی او در مسیر درمان بسیار مهم است. تشویق به مراجعه به یک روان‌شناس یا مشاور می‌تواند به بهبود وضعیت او کمک کند، زیرا روش‌هایی مانند درمان شناختی-رفتاری برای مدیریت فوبیای اجتماعی مؤثر هستند. در عین حال، باید فضای امن و حمایتی در خانه ایجاد کنید تا همسرتان احساس آرامش و امنیت بیشتری کند. از انتقاد یا فشار برای تغییر ناگهانی پرهیز کنید و به احساسات و محدودیت‌های او احترام بگذارید و اجازه ندهید به اختلافات شما دامن زده شود.

مراقبت از خودتان نیز بسیار اهمیت دارد؛ زمانی را به علایق و نیازهای شخصی‌تان اختصاص دهید تا انرژی کافی برای حمایت از همسرتان داشته باشید. با حمایت متقابل، پذیرش و ایجاد تعادل در رابطه، می‌توانید به همسرتان کمک کنید تا با چالش‌های فوبیای اجتماعی بهتر کنار بیاید و رابطه‌ای سالم‌تر و پایدارتر بسازید.

سوالات متداول