دروغگویی در کودکان به دلایل مختلفی رخ می‌دهد که بسته به سن و وضعیت کودک می‌تواند متفاوت باشد. در این مقاله از تفکرآگاه در فصل روانشناسی کودک به دلایل اصلی دروغگویی در سنین مختلف و ارائه راهکارهایی در مواجهه با آن پرداخته‌ایم. در نهایت مساولی را جهت پیشگیری بیان کرده‌ایم.
دروغگویی در سنین خردسالی (۲ تا ۵ سال)
کودکان در این سنین هنوز نمی‌توانند بین واقعیت و تخیلات تمایز قائل شوند. بسیاری از دروغ‌ها در این سن به‌طور ناخودآگاه و به‌عنوان بخشی از تخیلات کودکانه ایجاد می‌شوند. به‌عنوان مثال، کودک ممکن است بگوید “پری‌ها در حیاط ما پرواز می‌کنند” که در واقع یک خیال یا بازی کودکانه است. این نوع دروغ‌ها معمولاً به نیت فریب دادن نیستند و بیشتر به دلیل ناتوانی در درک دقیق واقعیت رخ می‌دهند.
دروغگویی در سنین دبستانی (۶ تا ۱۲ سال)
در این سنین، کودکان قادرند بین واقعیت و دروغ تمایز قائل شوند، اما دلایل متنوعی برای دروغگویی دارند:
ترس از تنبیه: برخی از کودکان به دلیل ترس از واکنش منفی والدین یا معلمان، ممکن است حقیقت را پنهان کرده و دروغ بگویند.
جلب توجه: کودکانی که احساس می‌کنند در محیط خانه یا مدرسه به اندازه کافی مورد توجه قرار نمی‌گیرند، ممکن است برای جلب توجه دیگران دروغ بگویند.
فرار از مسئولیت‌ها: کودکانی که از انجام کارهای مشخصی مانند تمیز کردن اتاق یا انجام تکالیف مدرسه فراری هستند، ممکن است دروغ بگویند تا از این مسئولیت‌ها شانه خالی کنند.
راهکارهایی برای برخورد با کودک دروغگو
اگر کودک شما دچار دروغگویی است، واکنش شما باید متناسب با سن او و علت دروغگویی‌اش باشد. در اینجا چند راهکار برای مواجهه با این مشکل آورده شده است:
شناسایی علت دروغگویی
قبل از واکنش، باید دلیل اصلی دروغگویی کودک را درک کنید. آیا او در حال بازی با تخیل خود است یا قصد دارد از تنبیه فرار کند؟ آگاهی از این دلیل به شما کمک می‌کند تا بهترین روش را برای برخورد با او انتخاب کنید.
به رویش نیاورید
به قول معروف تغافل کنید. وانمود کنید که حرفش ر باور کرده‌اید و به حرفش احترام بگذارید. شاید بگویید این کار باعث جری شدن و تکرار دورغ می‌شود اما در کنار سایر اقدامات این روش کمک کننده است.
به طور کلی بنا را بگذارید بر اینکه کودک شما صداقت دارد و درستکار و خوش اخلاق و مهربان است. سعی کنید صبورانه او را بپذیرید و تحمل کنید و رابطه‌ی خود را با او تعمیق ببخشید. نه فقط دروغگویی که بسیار از چالش‌های کودک در این رفتار شما به خوبی می‌تواند مدیرت شود.
انتقاد ملایم و توضیحات مثبت
از هر چند بار که که کودک شما دروغ می‌گوید، گاهی به جای سرزنش شدید، با او به آرامی صحبت کنید و به او توضیح دهید که چرا راستگویی مهم است. تأکید بر این که دروغگویی می‌تواند آسیب‌های اجتماعی یا عاطفی ایجاد کند، به او کمک می‌کند تا ارزش راستگویی را درک کند.
الگوی صداقت باشید
کودکان به‌ویژه در سنین پایین، به رفتار والدین خود بسیار توجه دارند. اگر والدین خود دروغ بگویند یا در موقعیت‌های مختلف راستگویی را نادیده بگیرند، کودک این رفتارها را یاد خواهد گرفت. بنابراین، همیشه در رفتار و کلام خود صداقت را رعایت کنید و الگوی رفتاری مناسبی برای او باشید و بدانید رفتار والدین روی کودک تاثیر مستقیم می‌گذارد و او رفتارهای شما را تکرار می‌کند.
لطفا توجه داشته باشید اگر شما به دیگران دروغ بگویید و این رفتار در شما نهادینه شده باشد، فرزند شما هم آن را یاد می‌گیرد و به خودتان تحویل می‌دهد و در آینده او با دروغ‌هایش به خود شما آسیب می‌زند. پس لااقل به خاطر خودتان هم که شده، سبک زندگی خود را مبتنی بر صداقت قرار دهید.
جلب اعتماد کودک
کودکانی که از ترس واکنش‌های منفی از دروغ استفاده می‌کنند، به دلیل فقدان اعتماد به والدین خود دروغ می‌گویند. بنابراین، باید فضایی ایجاد کنید که کودک بتواند بدون ترس از تنبیه، حقیقت را با شما در میان بگذارد. این به معنای واکنش ملایم به اشتباهات و فراهم کردن حمایت و اعتماد است.
ایجاد عواقب مناسب
اگر کودک شما دروغ گفت، به جای تنبیه‌های شدید، بهتر است از عواقب مناسب استفاده کنید. به‌عنوان مثال، اگر کودک دروغ گفته که تکالیفش را انجام داده است، به او فرصت دهید تا کارهای ناتمامش را تمام کند. این عواقب باید به‌طور منطقی با رفتار او ارتباط داشته باشند.
راه‌های پیشگیری از دروغگویی در کودکان
برای پیشگیری از دروغگویی در کودکان، باید از ابتدای کودکی با روش‌های مناسب این رفتار را مدیریت کنید. در اینجا چند روش برای جلوگیری از دروغگویی آورده شده است:
تشویق به راستگویی
کودکان باید بیاموزند که راستگویی همیشه مورد تأکید قرار می‌گیرد. وقتی کودک شما حقیقت را می‌گوید، او را تشویق کنید. این کار به او کمک می‌کند تا درک کند که راستگویی نه‌تنها از نظر اخلاقی درست است، بلکه برای او نیز پاداش و توجه مثبتی به همراه دارد.
الگوسازی
خودتان در سخت‌ترین شرایط راست‌گو باشید. بگذارید فرزندتان ببیند که پدرو مادری شجاع دارد که حتی در زمانی که ممکن است حق خودشان تضییع شود ولی دست از صداقت بر نمی‌دارند.
ایجاد محیطی امن
کودکان باید بدانند که می‌توانند به والدین خود اعتماد کنند و بدون ترس از تنبیه، حقیقت را بیان کنند. اگر کودکی احساس کند که برای گفتن حقیقت در معرض خطر است، احتمالاً به دروغگویی روی می‌آورد. بنابراین، ایجاد محیطی امن و حمایتی برای بیان حقیقت بسیار مهم است.
تنظیم انتظارات منطقی
والدین باید انتظارات خود را متناسب با توانایی‌های کودک تنظیم کنند. اگر انتظارات غیرواقعی از کودک داشته باشید، او ممکن است به دروغ روی آورد تا از این فشارها فرار کند. شناخت مراحل رشد کودک و درک اینکه چه میزان از او خواسته می‌شود، می‌تواند به کاهش دروغگویی کمک کند.
آموزش عواقب دروغگویی
به کودک باید آموزش داده شود که دروغگویی پیامدهای اجتماعی و اخلاقی منفی به همراه دارد. از طریق صحبت‌های ساده و ملموس می‌توانید کودک را از عواقب منفی دروغگویی آگاه کنید و او را به راستگویی تشویق کنید.
رفتار ثابت و یکپارچه
کودکان نیاز دارند که والدین در واکنش‌های خود ثابت‌قدم باشند. تغییرات مکرر در شیوه‌های برخورد با دروغگویی باعث می‌شود که کودک سردرگم شود. بنابراین، یک رویکرد ثابت و منسجم برای مدیریت دروغگویی ضروری است.
نتیجه‌گیری
دروغگویی در کودکان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و این رفتار به‌ویژه در سنین خردسالی و دبستانی امری طبیعی است. اما مهم است که والدین با شناسایی دلیل اصلی دروغگویی و استفاده از روش‌های تربیتی مناسب، این رفتار را مدیریت کنند. با تشویق راستگویی، ایجاد محیطی امن و آگاهی دادن به کودک از عواقب دروغ، می‌توان از تکرار این رفتار جلوگیری کرد و کودکان را به سمت صداقت هدایت نمود.