از جمله اختلالات روانی می‌توان به اختلال شخصیت مرزی (BPD) یکی از بیماری‌های روانی پیچیده است که بر احساسات، شناخت و رفتار فرد تأثیر قابل توجهی می‌گذارد. افراد مبتلا به این اختلال دچار نوسانات احساسی شدید، احساس عدم هویت پایدار و مشکلاتی در برقراری و حفظ روابط بین فردی هستند. این اختلال موجب بروز رفتارهای تکانشی، ترس شدید از ترک شدن و احساسات ناپایدار می‌شود. افراد مبتلا به BPD اغلب در کنترل احساسات خود مشکل دارند و همین امر بر زندگی شخصی، شغلی و اجتماعی آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد. در ادامه به بررسی علل، علائم و روش‌های درمان این اختلال می‌پردازیم.
چه افرادی بیشتر در معرض اختلال شخصیت مرزی هستند؟
۱. آسیبهای گذشته
بسیاری از افرادی که به اختلال شخصیت مرزی مبتلا می‌شوند، در گذشته خود تجربه‌های تلخی همچون سوءاستفاده جسمی، جنسی یا عاطفی، بی‌توجهی والدین یا جدایی زودهنگام از مراقبان را داشته‌اند. این تجربیات ممکن است منجر به مشکلاتی در تنظیم هیجانات و تعاملات اجتماعی آن‌ها شود.
۲. عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی
تحقیقات نشان داده‌اند که این اختلال می‌تواند ریشه‌های ژنتیکی داشته باشد. در صورتی که یکی از اعضای خانواده به BPD یا سایر اختلالات روانی دچار باشد، احتمال ابتلای سایر اعضای خانواده نیز بیشتر خواهد بود. همچنین، تفاوت‌هایی در ساختار و عملکرد بخش‌هایی از مغز که مسئول تنظیم احساسات هستند، در افراد مبتلا به BPD مشاهده شده است.
۳. عوامل محیطی
زندگی در محیطی آشفته، تجربه سبک‌های فرزندپروری نامناسب و عدم دریافت محبت و توجه کافی در دوران کودکی از جمله عواملی هستند که می‌توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند. کودکانی که در محیط‌هایی رشد می‌کنند که در آن‌ها احساساتشان نادیده گرفته می‌شود، در آینده بیشتر مستعد ابتلا به BPD هستند.
علائم اختلال شخصیت مرزی
- نوسانات شدید احساسی: افراد مبتلا به BPD معمولاً تغییرات ناگهانی و شدیدی در احساسات خود تجربه می‌کنند. این نوسانات احساسی می‌توانند از چند ساعت تا چند روز طول بکشند و موجب احساس غم، اضطراب، تحریک‌پذیری یا عصبانیت شوند.
- ترس از رها شدن و رفتارهای ناشی از آن: یکی از مشخصه‌های اصلی این اختلال، ترس شدید از ترک شدن است. این افراد ممکن است برای جلوگیری از تنها ماندن، رفتارهای افراطی و تکانشی از خود نشان دهند، حتی اگر این ترس‌ها غیرمنطقی باشند.
- هویت نامشخص و تصویر ناپایدار از خود: افراد مبتلا به BPD اغلب احساس سردرگمی درباره هویت خود دارند. آن‌ها ممکن است درک متفاوتی از شخصیت، ارزش‌ها و اهداف خود در دوره‌های مختلف زندگی داشته باشند.
- رفتارهای تکانشی و آسیب‌زننده: رفتارهای پرخطر مانند رانندگی بی‌احتیاط، سوءمصرف مواد، پرخوری افراطی یا روابط جنسی ناسالم در افراد مبتلا به این اختلال شایع است. این رفتارها اغلب پاسخی به استرس و احساسات ناخوشایند درونی هستند.
- روابط ناپایدار و پرتنش: این افراد معمولاً در روابط خود دچار مشکلات زیادی هستند. آن‌ها ممکن است دیگران را در یک لحظه ایده‌آل و در لحظه‌ای دیگر کاملاً نامناسب ببینند، که این امر موجب بی‌ثباتی در روابط آن‌ها می‌شود.
- احساس مزمن پوچی: احساس خلأ عاطفی و بی‌معنایی در زندگی یکی از علائم رایج این اختلال است که باعث می‌شود فرد در جستجوی راه‌هایی برای پر کردن این احساس باشد.
- خشم شدید: افراد مبتلا به BPD ممکن است به طور ناگهانی دچار خشم شدید شوند و واکنش‌های تهاجمی، کینه‌ورزی یا رفتارهای نامناسب نشان دهند.
دلایل ابتلا به اختلال شخصیت مرزی
- بی‌ثباتی شخصیت والدین
- درگیری‌های شدید خانوادگی
- بی‌توجهی به نیازهای عاطفی کودک
- تجربه طلاق یا جدایی والدین
- عدم احساس امنیت و وابستگی در دوران کودکی
روش‌های درمان اختلال شخصیت مرزی
۱. درمان دیالکتیکی رفتاری
این روش شامل جلسات گروهی و فردی است و به افراد کمک می‌کند تا مهارت‌های تنظیم احساسات، کاهش رفتارهای تکانشی و بهبود روابط بین فردی را یاد بگیرند.
۲. طرح‌واره درمانی
این روش به افراد کمک می‌کند تا الگوهای منفی فکری و رفتاری خود را شناسایی و تغییر دهند و الگوهای سالم‌تری جایگزین آن‌ها کنند.
۳. ذهن‌سازی
در این روش، افراد یاد می‌گیرند که چگونه قبل از واکنش به احساسات خود، در مورد آن‌ها تفکر کنند و راه‌های بهتری برای پاسخگویی پیدا کنند.
۴. سیستم پیش‌بینی‌پذیری احساسی
یک برنامه گروهی که اعضای خانواده و دوستان فرد را نیز درگیر می‌کند تا فرد مهارت‌های حل مسئله و مدیریت احساسات را بهبود دهد.
۵. روان‌درمانی مبتنی بر انتقال
در این روش، درمانگر به فرد کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری و احساسات ناپایدار خود را درک کند و روابط سالم‌تری برقرار کند.
بیشتر بدانید:
داروهای مؤثر در درمان BPD
۱. داروهای ضدافسردگی
این داروها می‌توانند به بهبود خلق و خوی افسرده و کاهش اضطراب کمک کنند.
۲. داروهای ضدروان‌پریشی
برای کنترل افکار و رفتارهای غیرمنطقی در موارد شدید استفاده می‌شوند.
۳. تثبیت‌کننده‌های خلقی
این داروها نوسانات خلقی را کاهش داده و تحریک‌پذیری و پرخاشگری را کنترل می‌کنند.
تفاوت شخصیت مرز و دوقطبی
اختلال شخصیت مرزی و اختلال دوقطبی هر دو باعث نوسانات خلقی می‌شوند، اما تفاوت‌های مهمی دارند. در BPD، تغییرات احساسی سریع و وابسته به اتفاقات بیرونی است و فرد ممکن است رفتارهای تکانشی، ترس از رها شدن و روابط ناپایدار داشته باشد. در دوقطبی، تغییرات خلقی به‌صورت دوره‌ای بین شیدایی (انرژی زیاد و رفتارهای پرخطر) و افسردگی (احساس ناامیدی و خستگی) رخ می‌دهد و معمولاً علت ژنتیکی دارد. درمان BPD بیشتر شامل روان‌درمانی است، درحالی‌که دوقطبی نیاز به داروهای تثبیت‌کننده خلق دارد.
زندگی با همسر مبتلا به شخصیت مرزی
زندگی با همسر مبتلا به اختلال شخصیت مرزی نیاز به صبوری، درک و آگاهی دارد. مهم است که احساسات و واکنش‌های او را شخصی نگیرید و سعی کنید در مواقع نوسانات خلقی آرام بمانید. برقراری مرزهای سالم، تشویق به درمان و حمایت عاطفی می‌تواند به بهبود رابطه کمک کند. همچنین، مراقبت از سلامت روان خودتان و دریافت مشاوره برای یادگیری نحوه برخورد مؤثر با رفتارهای تکانشی و احساسی همسرتان بسیار مهم است. ولی توجه داشته باشید در روندهای زوج درمانی نیز می‌توانید به بهبود این شرایط کمک کنید.
نتیجه‌گیری
اختلال شخصیت مرزی یک وضعیت روانی پیچیده اما قابل درمان است. با بهره‌گیری از روش‌های درمانی مناسب و دریافت حمایت از متخصصان، افراد مبتلا به BPD می‌توانند زندگی متعادل‌تری داشته باشند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی این افراد و روابط آن‌ها کمک کند.