بسیاری از ما نمیدانیم زمانی که کودکی دچار فقدان یکی از عزیزانش میشود، چه کاری باید انجام دهیم. مراحل درمان سوگ در کودکان با آنچه برای بزرگسالان تعریف شده، متفاوت است. کودکان احساسات خود را به گونهای متفاوت بروز میدهند. سوگ در آنها از جنبههای عاطفی، ذهنی، جسمی و اجتماعی قابل بررسی است. همچنین، درک کودک از مرگ و نیازها و رفتارهای او بسته به سن او متفاوت خواهد بود.
فهرست مطالب
Toggleبا آگاهی از آموزههای روانشناسی کودک میتوان متوجه شد که هر کودک به شیوهای خاص، فقدان یک فرد عزیز را تجربه میکند و اعضای مختلف یک خانواده ممکن است واکنشهای متفاوتی از خود نشان دهند. هر مرگی میتواند برای کودک چالشبرانگیز باشد و انواع واکنشهای احساسی و رفتاری را ایجاد کند؛ از جمله تغییر در الگوی خواب یا اشتها، احساس غم، خشم یا اضطراب، انزوا اجتماعی، تفکر مداوم درباره مرگ، یا حس وجود فرد فوتشده در زندگی.
مشکلات ناشی از سوگ در کودکان بسته به سن، سطح رشد، تجربیات گذشته، وضعیت عاطفی پیش از فقدان و محیط خانوادگی و اجتماعی آنها متفاوت است.
چالشهای سوگ در کودکان
کودکان در مواجه با سوگ ممکن است واکنشها و چالشهای مختلف و متفاوتی را نشان بدهند که به برخی از مهمترین آنها میپردازیم.
ناتوانی در درک مفهوم مرگ
کودکان در مواجهه با مرگ ممکن است نتوانند به درستی آن را درک کنند، به خصوص بچههای کوچکتر که ممکن است تصور کنند مرگ حالتی موقتی است. به دلیل این که بسیاری از کارتونها شخصیتهایی را به تصویر میکشند که بعد از آسیبهای جدی دوباره به زندگی برمیگردند، این تصور در آنها تقویت میشود. بنابراین، این کودکان ممکن است گهگاهی احساس غم کنند، اما به دلیل عدم درک کامل از دائمی بودن مرگ، نتوانند به معنای واقعی این فقدان را در زندگی خود احساس کنند. به عنوان مثال، ممکن است کودکی از خود بپرسد که آیا پدربزرگش در جشن تولد آیندهاش حضور خواهد داشت یا خیر.
تغییرات در احساسات
برخلاف بزرگسالان که ممکن است غم را بهطور مداوم احساس کنند، کودکان ممکن است به سرعت بین حالتهای شادی و غم نوسان کنند. مغز آنها به گونهای است که نمیتواند غم را برای مدت طولانی تحمل کند. در مراحل اولیه سوگ، طبیعی است که کودکان تمایل به انکار فقدان عزیزشان داشته باشند و همچنان منتظر دیدن او باشند. این انکار ممکن است موقتی باشد، اما با گذشت زمان باید واقعیت از دست دادن را بپذیرند، بهویژه در مورد کودکانی که در آستانهی نوجوانی هستند.
اضطراب
کودکان و نوجوانان ممکن است نسبت به همه چیز، بهویژه در مورد مرگ افراد دیگر در زندگیشان، نگرانی داشته باشند. آنها به اطمینان خاطر نیاز دارند که این نیاز در کودکان پیشدبستانی بیشتر احساس میشود.
بازگشت به مراحل پیشین
کودکان نوپا و پیشدبستانی ممکن است رفتارهای قبلی خود را کنار بگذارند و به رفتارهای کودکانهتری برگردند، مانند خیس کردن تخت یا بازگشت به خواب نرفتن در شب. همچنین ممکن است کودکان کوچکتر دوباره به چهاردست و پا رفتن یا استفاده از زبان کودکانه تمایل پیدا کنند.
مشکلات تحصیلی
کودکان بزرگتر و نوجوانان که با فقدان مواجه شدهاند، ممکن است در مدرسه دچار مشکلاتی شوند و در درسها عقب بمانند. آنها همچنین ممکن است در تمرکز بر کارهای خود دچار مشکل شوند و در انجام تکالیف ناکام بمانند.
اختلالات خواب
کودکان غمگین ممکن است بخواهند در کنار والدین خود بخوابند یا کابوسهایی درباره فرد فوتشده ببینند. همچنین، بچههای بزرگتر ممکن است دچار بیخوابی شوند یا از مرگ بترسند که این امر مانع از خوابیدن آنها میشود.
مشکل در تمرکز
گاهی اوقات کودکان نمیتوانند بر روی فعالیت خاصی تمرکز کنند یا در حل مسائل دچار مشکل میشوند. آنها ممکن است بهنظر برسند که در فضای اطراف خود گم شدهاند یا بهراحتی حواسشان پرت میشود.
احساس طرد شدن
کودکان ممکن است احساس کنند که فرد فوتشده یا دیگران آنها را ترک کردهاند و این احساس ممکن است منجر به احساس طرد شدن یا خیانت شود. بنابراین، والدین باید به آنها اطمینان دهند که در کنارشان خواهند بود و به وعدههای خود عمل کنند تا این احساس رهاشدگی تقویت نشود.
احساس گناه
کودکان گاهی خود را به خاطر مرگ عزیزانشان سرزنش میکنند. آنها ممکن است فکر کنند که این مرگ تقصیر خودشان است، زیرا زمانی آرزو داشتند که آن فرد برود یا به نوعی احساس کنند که اعمالشان باعث این مرگ شده است.
درمان سوگ در کودکان
زمانی که کودکی یکی از عزیزان خود را از دست میدهد، والدین نقش مهمی در حمایت و کمک به او دارند. در اینجا چند راهکار برای تسهیل روند سوگ و کمک به کودکان در این موقعیت آمده است:
استفاده از زبان ساده در بیان مرگ
هنگام صحبت کردن با کودک درباره مرگ، از کلمات ساده و مستقیم استفاده کنید. البته این موضوع در فرهنگهای مختلف ممکن است متفاوت باشد. شاید مجبور باشید کمی قصه بگویید: به عنوان مثال، میتوانید بگویید: «میدونی، بالاخره بعضی آدمها دلشون میخواد که از این دنیا خداحافظی کنن. البته هیچکس از این اتفاق خوشحال نمیشه… همه ناراحت میشن… حالا خبر ناراحتکنندهای دارم. مادربزرگ امروز از دنیا رفت و ما رو ناراحت کرد» این نوع بیان به کودک این امکان را میدهد که به راحتی موضوع را درک کند. بعد از بیان خبر، مدتی مکث کنید تا کودک فرصت داشته باشد تا احساساتش را پردازش کند.
بیان همدلانهی احساسات با کلمات
به کودکان کمک کنید تا احساسات خود را شناسایی و بیان کنند. با پرسیدن از آنها درباره افکار و احساساتشان، میتوانید به آنها کمک کنید که راحتتر درباره تجربیاتشان صحبت کنند. جملاتی مانند «میدانم که تو خیلی ناراحت هستی. من هم همین احساس را دارم» میتواند کمککننده باشد.
توضیح وقایع مراسم
به کودکان اجازه دهید در مراسمهای تشییع جنازه یا یادبود شرکت کنند و قبل از آن، آنها را از آنچه قرار است در مراسم بگذرد، آگاه کنید. بهعنوان مثال، میتوانید بگویید: «بسیاری از افرادی که مادربزرگ را دوست داشتند، در این مراسم حاضر خواهند بود و ممکن است صدای گریه و دعا بشنوید.»
ایجاد نقش برای کودک
اجازه دهید کودک یک نقش کوچک و فعال در مراسم داشته باشد. این کار میتواند به او احساس تعلق و اهمیت دهد. از او بپرسید که آیا میخواهد در مراسم شرکت کند و در صورت تمایل، میتواند شعر بخواند یا مسئولیت پخش دستمال را برعهده بگیرد.
یادآوری خاطرات
کودک را تشویق کنید تا در روزهای پس از فقدان، نقاشی بکشد یا داستانهایی درباره فرد فوتشده بنویسد. از صحبت کردن درباره خاطرات خوش و تجربیات مثبت پرهیز نکنید، زیرا این کار میتواند به درمان غم کمک کند.
ایجاد احساس آرامش و امنیت
به احساسات کودک توجه کنید و به او اطمینان دهید که این وضعیت موقتی است. از او بپرسید که چه احساسی دارد و به صحبتهایش گوش دهید. بعضی از کودکان ممکن است در خواب مشکل داشته باشند یا از مرگ بترسند؛ بنابراین به آنها این اطمینان را بدهید که این احساسات گذرا هستند.
فراهم کردن فضای بهبود
بعد از گفتگو درباره احساسات غمانگیز، به فعالیتهای مثبت روی آورید. با هم بازی کنید، هنر بسازید یا به بیرون بروید. این فعالیتها به کودک کمک میکند تا از احساسات منفی فاصله بگیرد و به حالت روحی بهتری برسد.
زمان برای بهبود
فرآیند سوگ نیاز به زمان دارد و والدین باید به کودک اجازه دهند که در این مدت احساسات خود را تجربه کند. گفتگو و شنیدن احساسات کودک را فراموش نکنید. یادآوری خاطرات خوش از عزیز فوتشده، میتواند احساسات مثبت و حمایتی را در کودک تقویت کند.
درخواست کمک حرفهای در صورت نیاز
اگر کودک دچار غم شدید و یا اختلال سوگ شده باشد، ممکن است نیاز به کمک حرفهای داشته باشد. در صورتی که ناراحتی او بیش از چند هفته ادامه پیدا کرد یا به نظر میرسد که خانواده به حمایت بیشتری نیاز دارد، مشاوره با یک روانشناس یا مشاور میتواند راهگشا باشد.
بچهها وقتی پدر یا مادرشون رو از دست میدن چیزی فراتر از سوگ سراغشون میاد. مخصوصا اگر مفهوم مرگ رو به خوبی متوجه بشن و بدونن که با یک فقدان بزرگ مواجه شدن.
علاوه بر سوگ، ترس، اضطراب، تنهایی و تنش شدید سرغشون میاد. خیلی باید مراقب کودکی که یکی از والدینش رو از دست داده باشید.
از طرفی زیاد بغلش نکنید که محدودیت فیزیکی ایجاد نشه و از طرفی هم تنهاش نگذارید.
باهاش همدلی کنید. همراهش گریه کنید. از خاطرات اون فرد از دینا رفته بگید. و رد خلال حرف کم کم به کار دیگری واردش کنید حتی یک بازی یا دیدن فیلم.
خودتون تو فاز غصه نرید و بهش یاد بدید چطور به زندگی برگرده. این یاد دادن گفتنی نیست باید در عمل شما این رو ببینه