مانیا که به نام شیدایی نیز شناخته می‌شود، در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی باعث ایجاد سطوح بسیار بالای انرژی جسمی و ذهنی می‌شود که غیرعادی و بیش از حد است. این دوره‌ها می‌توانند به قدری شدید باشند که فرد نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. در حالی که هیپومانیا نیز ویژگی‌های مشابهی از جمله افزایش انرژی را نشان می‌دهد، اما علائم آن به اندازه شیدایی شدید نیست و معمولاً کوتاه‌تر و کمتر آسیب‌زا هستند. در این بخش از اختلالات روانی به توضیح دقیق‌تری از این دو وضعیت می‌پردازیم.
مانیا و هیپومانیا چیست؟
مانیا و هیپومانیا هر دو از اختلالات روانی مرتبط با تغییرات شدید خلقی هستند که می‌توانند در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی رخ دهند، اما تفاوت‌هایی از نظر شدت و تأثیر آنها بر زندگی روزمره فرد دارند. این اختلالات می‌توانند در افرادی که به اختلال دوقطبی مبتلا نیستند نیز گاهی رخ دهند، اما به طور کلی با بیماری دوقطبی ارتباط نزدیکی دارند.
شیدایی (مانیا) چیست؟
شیدایی یا مانیا حالتی است که فراتر از داشتن انرژی اضافی است. این وضعیت یک اختلال خلقی است که فرد را برای مدت طولانی (معمولاً یک هفته یا بیشتر) دچار احساساتی شدیداً مثبت، پرانرژی و حتی گاهی بیش از حد می‌کند. در این دوره، افراد احساس می‌کنند که قادر به انجام هر کاری هستند و بسیاری از آنها ممکن است در روابط اجتماعی یا شغلی مشکلاتی جدی پیدا کنند. شدت شیدایی به حدی می‌رسد که ممکن است فرد نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد تا تحت نظارت درمانی قرار گیرد. این وضعیت بیشتر در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع 1 مشاهده می‌شود و می‌تواند با دوره‌های افسردگی متناوب همراه باشد. در این افراد، دوره‌های شیدایی و افسردگی می‌توانند به طور دوره‌ای تکرار شوند.
هیپومانیا چیست؟
هیپومانیا نوع خفیف‌تری از مانیا است که در آن فرد احساس انرژی بالاتری دارد، اما شدت آن به اندازه شیدایی نیست. علائم هیپومانیا ممکن است مشابه شیدایی باشد، اما به اندازه کافی شدید نیستند که فرد را به بستری شدن در بیمارستان نیازمند کنند. دوره‌های هیپومانیک معمولاً مدت کوتاه‌تری دارند و معمولاً تنها چند روز به طول می‌انجامند. با اینکه دیگران ممکن است متوجه این تغییرات در رفتار فرد شوند، اما معمولاً فرد قادر است که به زندگی روزمره خود ادامه دهد و مشکلی در عملکرد اجتماعی یا شغلی خود نداشته باشد. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع 2 معمولاً دوره‌های هیپومانیک را تجربه می‌کنند که می‌تواند با دوره‌های افسردگی یا حالت‌های معمولی عاطفی در فواصل مختلف همراه باشد.
در نهایت، می‌توان گفت که شیدایی (مانیا) شدیدتر و طولانی‌تر از هیپومانیا است و تأثیرات قابل توجه‌تری بر زندگی فرد می‌گذارد، در حالی که هیپومانیا خفیف‌تر است و در بسیاری از موارد نیازی به درمان فوری ندارد.
علائم مانیا و هیپومانیا چیست؟
تفاوت اصلی بین شیدایی (مانیا) و نیمه‌شیدایی (هیپومانیا) در شدت علائم و مدت زمان آنهاست. علائم شیدایی معمولاً شدیدتر و طولانی‌تر از علائم هیپومانیک است، به طوری که ممکن است این علائم برای یک هفته یا حتی بیشتر ادامه داشته باشند. در حالی که هیپومانیا، علائم مشابهی دارد اما شدت و تاثیرات آن به اندازه شیدایی نیست و معمولاً کوتاه‌تر است.
با این حال، بسیاری از علائم مشترک بین این دو وضعیت وجود دارد. علائم شیدایی و هیپومانیا ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- سطوح انرژی بالاتر از حد معمول: فرد احساس می‌کند که انرژی بسیار زیادی دارد و قادر است کارهای زیادی انجام دهد.
- بی‌قراری و ناتوانی در نشستن: فرد ممکن است نتواند آرام بماند و دائماً در حال حرکت یا تکان خوردن باشد.
- کاهش نیاز به خواب: نیاز به خواب کاهش می‌یابد و فرد ممکن است شب‌ها کم‌خواب باشد یا حتی به طور کامل از خوابیدن خودداری کند.
- افزایش عزت نفس یا اعتماد به نفس: فرد ممکن است احساس کند که توانایی‌ها و قابلیت‌های او بسیار بیشتر از حد معمول است.
- پرحرفی: فرد به طور غیرعادی زیاد صحبت می‌کند و ممکن است سخت بتواند توقف کند.
- ذهن مسابقه‌ای: داشتن افکار و ایده‌های زیادی که به سرعت در ذهن فرد در حال جریان هستند و ممکن است ناتمام باقی بمانند.
- کاهش پایبندی به قوانین یا محدودیت‌ها: فرد ممکن است رفتارهای غیرمعمول و بی‌پروایی از خود نشان دهد و اهمیت کمتری به قوانین یا مسئولیت‌های خود بدهد.
- افزایش میل جنسی: فرد ممکن است احساس کند که میل جنسی او بیشتر از حد معمول است و ممکن است در این زمینه رفتارهای تکانشی نشان دهد.
- درگیر شدن در رفتارهای پرخطر: مانند داشتن روابط جنسی غیر ایمن، قمار با پول‌های مهم، یا خرج کردن پول به طور بی‌رویه.
اگرچه علائم هیپومانیا به‌طور معمول کمتر شدید از شیدایی هستند، اما در هر دو وضعیت فرد ممکن است قادر به کنترل رفتارهای خود نباشد و از نظر اجتماعی یا شغلی دچار مشکلات شود.
تفاوت مانیا و هیپومانیا
تفاوت اصلی بین شیدایی (مانیا) و نیمه‌شیدایی (هیپومانیا) در شدت علائم و تاثیرات آنهاست. در حالت شیدایی، رفتار فرد به شدت افراطی می‌شود و این تغییرات به حدی شدید هستند که فرد نمی‌تواند فعالیت‌های روزمره خود را به درستی انجام دهد. این در حالی است که در نیمه‌شیدایی، افراد ممکن است متوجه تغییرات در رفتار خود شوند، اما توانایی حفظ فعالیت‌های روزانه خود را دارند.
همچنین در حالت شیدایی، هذیان و توهمات می‌توانند رخ دهند، که از نشانه‌های روان‌پریشی به حساب می‌آید. اما در هیپومانیا، چنین علائمی نادر است و معمولاً افراد به واقعیت متصل باقی می‌مانند. در شیدایی، فرد احساس می‌کند که شکست‌ناپذیر است و از واقعیت جدا شده است. اما در نیمه‌شیدایی، فرد ممکن است صرفاً احساس ریسک‌پذیری بالا داشته باشد و بیشتر حواس‌پرتی از خود نشان دهد.
در طول دوره‌های شیدایی و هیپومانیک، اغلب فرد قادر به تشخیص تغییرات خود نیست و ممکن است متوجه رفتارهای غیرعادی خود نشود.